Welvaart of BBP?

Het is weer verkiezingstijd en dus hoor ik bijna dagelijks dezelfde riedeltjes. Bijvoorbeeld dat de kosten in de zorg zullen stijgen. En dat we daar niet omheen kunnen. Ik vrees dat het waar is. Niets wijst er immers op dat er minder zieke mensen zullen komen, of dat de zorg op een andere manier goedkoper zal worden in de toekomst. Dat komt overigens niet alleen door vergrijzing, maar vooral omdat de verkeerde dingen gestimuleerd worden. Zo is het alom geldende dogma dat voor een groeiende welvaart de economie, met als maatstaaf het Bruto Binnenlands Product – het ‘geproduceerde (omgerekend in geld)’ per Nederlander, moet groeien.

Vanuit economisch perspectief gaat het er dus vooral om dat er geproduceerd wordt. Alles wat wordt geproduceerd, ongeacht of dit product bijvoorbeeld desastreuze gevolgen heeft voor de natuur, het klimaat of -om maar wat te noemen, uw gezondheid, draagt hierin positief bij aan het BNP en dus aan de welvaart. U voelt het al aankomen. Hoop ik. Maar deze kapitalistische insteek levert soms bizarre consequenties op. Wat denkt u bijvoorbeeld van het volgende verdienmodel. Onder het motto ‘meer is beter’ is het dus goed (voor de welvaart) om voedsel te maken waar mensen heel erg veel van kunnen eten. Voedsel dat dus vooral niet verzadigend is en wat bovendien zo lekker is dat je er meer van eet dan je wilt. De voedingsindustrie heeft dit tot in de puntjes uitgewerkt en mag er ook nog eens overal reclame voor maken. Immers, hoe vaak zie je een reclame voor een appel of een courgette, en hoe vaak voor frisdrank, pizza of voor andere vormen van fastfood? De gemiddelde Nederlander (want inmiddels is meer dan de helft van de Nederlanders aantoonbaar te dik) doet zich tegenwoordig tegoed aan zogenaamd ‘ultrabewerkt’ voedsel. En dat is vanuit gezondheidsperspectief een probleem. Want, zo heeft wetenschappelijk onderzoek inmiddels elegant aangetoond: van ultrabewerkt voedsel (zoals een pizza) eet je steevast meer (calorieën) dan je nodig hebt, terwijl het vrijwel onmogelijk is om teveel (calorieën uit) onbewerkt voedsel, zoals een appel of een courgette, te eten. Maar als we van fastfood niet evident slimmer, mooier, slanker of gezonder (maar wel dikker en ziek) worden, waarom verbiedt de overheid die ‘rommel’ dan niet? Het cynische antwoord (en hopelijk heb ik het mis): omdat zowel dikke als zieke mensen goed zijn voor het BBP.

Waarom zijn dikke mensen goed voor het BBP? Welnu, elk mens heeft een zogenaamde RMR, een ‘resting metabolic rate.’ Dat is de hoeveelheid energie die iemand in rust verbruikt. Zeg maar: de hoeveelheid brandstof die je gebruikt om ‘stationair’ te draaien. Bij een auto is het zo dat je ‘in stationair’ veel minder brandstof gebruikt dan in een hogere versnelling. Bij de mens is dat andersom! Helaas voor mensen die denken met sporten makkelijk af te kunnen vallen. Wij gebruiken de meeste energie voor de ‘basale processen’ in ons lichaam (zoals het op 37 graden blijven, onze hersenen, etc). De belangrijkste voorspeller van de hoeveelheid energie die iemand dagelijks nodig heeft is dan ook niet hoeveel iemand sport, maar hoe zwaar iemand is. Hoe zwaarder je bent, hoe meer je dus dagelijks moet eten. En wie meer eet, is beter voor de economie…

Maar zieke mensen zijn toch niet goed voor de economie? Nou, vanuit puur economisch perspectief wel. Stel je maar iemand voor die suikerziekte heeft. Diegene heeft ten eerste al medicatie nodig voor de suikerziekte, maar ook reguliere controles om de suikerspiegels te controleren, controles van de nieren, de ogen, de zenuwen en de bloedvaten. Al die medicatie wordt geproduceerd. En de oogarts, de nefroloog, de neuroloog, de cardioloog en de vaatchirurg dragen allemaal een steentje bij aan het gezond houden van de diabeet. En al die steentjes heten in economische termen ‘productie’ en zijn daarmee goed voor de economie, het BBP en dus voor onze welvaart. Krom, maar helaas (economisch) waar. Ik was dan ook niet zo verbaasd dat er enkele jaren geleden een suikerziektemedicijn (de SGLT2-remmer) werd ontwikkeld dat het nog bonter maakte. Met dit medicijn plas je namelijk een deel van wat je eet uit. Denk er maar even over na… Is dit medicijn goed voor de economie? Zeker, extra goed zelfs. Want niet alleen wordt de suikerziekte behandeld, maar het pilletje maakt het zelfs mogelijk om nog weer meer te eten, want je plast de calorieën toch uit!

Is het dan echt zo erg? Ja en nee. Ja, want in bepaalde kringen (in de politiek) wordt echt nog heel ouderwets tegen de economie aangekeken en wordt angstvallig vastgehouden aan het idee dat voor welvaart groei nodig is. Terwijl elk kind kan bedenken dat op een ronde planeet elke vorm van groei eindig is en dat schade aan de natuur, klimaatverandering en ziekte heel veel kosten (negatieve productie). We moeten dus veranderen. Vooral jongeren zien dit en het is dus goed dat oudere generaties (politici – en wellicht ook medisch specialisten) afzwaaien en plaats maken. De zorg moet meer circulair worden. Dat betekent preventie in plaats van behandeling, circulair in plaats van groei, en wat mij betreft zelfs krimp: consuminderen. En als neusje van de zalm: u had vast al gehoord van het daverende succes van het suikerziektemedicijn (een GLP-1 remmer, o.a. semaglutide) wat leidde tot wel 10-25% gewichtsreductie. Waarom ik dat zo mooi vindt? Het leidt tot gewichtsreductie doordat het de eetlust remt. En het extra leuke: waar het aandeel van de fabrikant van dit medicijn stijgt, lijkt de koers van bepaalde frisdrankmerken en fastfoodketens gelijktijdig te dalen.

Tekst: Remko Kuipers

Opzoek naar lotgenotencontact? Check ons forum of onze besloten FB-groep.

Dit artikel verscheen eerder in het HPNLmagazine.