Een hartoperatie is teamwork

Dr. Peyman Sardari Nia is cardiothoracaal chirurg in het Maastricht UMC+ en in HPNLmagazine houdt hij de lezers op de hoogte van de interessante onderwerpen binnen de hartchirurgie. Dit keer vertelt hij hoe een team samenwerkt tijdens grote operaties.

Voordat je een operatie ondergaat, word je meestal uitgebreid voorbereid en ook voor het natraject is er intensieve begeleiding. Maar wat gebeurt er eigenlijk in de tussentijd, als je onder narcose bent? Welke mensen zijn allemaal aan het werk om jouw hartoperatie te laten slagen?

“In de meeste ziekenhuizen wordt op ongeveer dezelfde manier gewerkt, maar ik beschrijf het traject zoals dat bij ons in Maastricht gaat”, legt dr. Sardari Nia uit. “We beginnen altijd met een teambriefing: het hele operatieteam komt dan bij elkaar, zodat de chirurg kan uitleggen wat er gaat gebeuren. Hebben we de benodigde apparatuur en instrumenten, werkt alles naar behoren, zijn er nog vragen? Pas als alles gereed is, wordt de patiënt opgehaald.

Het verschilt per operatie hoeveel mensen er in de OK staan, maar over het algemeen zijn er drie of vier teams die samenwerken: het anesthesie-team, bestaande uit een anesthesioloog, een anesthesiemedewerker en soms nog een assistent in opleiding. Een team van OK-assistenten, bestaande uit een persoon die steriel aan het bed staat en één of twee die rondlopen om spullen te pakken. Het chirurgie-team, bestaande uit een chirurg die de operatie uitvoert, samen met een assistent-chirurg of chirurg in opleiding. Complexe operaties doen we zelfs met twee chirurgen. Daarnaast hebben we bij openhartoperaties ook nog het perfusieteam, dat de hartlongmachine bedient: meestal bestaat dit uit een klinisch perfusionist en een assistent.

Voordat we met de operatie beginnen, is er een zogeheten ‘time-out’. We doen dan een aantal safety checks, vooral bedoeld om zeker te weten dat we de juiste patiënt voor ons hebben en dat we de juiste ingreep uitvoeren. Hierna plaatst het anesthesieteam een infuus om de bloeddruk te meten en een infuus waardoor medicatie kan worden toegediend. Er worden plakkers geplaatst om het hartritme en de bloedtoevoer naar de hersenen te bewaken. Vervolgens wordt de patiënt in slaap gebracht en geïntubeerd voor de beademing.

Als de patiënt onder narcose is, plaatst het chirurgieteam een urinekatheter en er worden eventueel delen van het lichaam geschoren. De anesthesioloog plaatst nog een diepe infuuslijn in de nek. Bij hartoperaties geven we de patiënt ook heparine, een stof die voorkomt dat het bloed stolt. De patiënt wordt in de juiste positie gebracht en steriel gemaakt. Vroeger gebeurde dit met jodium, tegenwoordig meestal met chloorhexidine. Dit ontsmettingsmiddel moet altijd even drogen. In de kamer naast de OK worden ondertussen enkele tafels steriel gemaakt en daarop worden alle instrumenten en andere benodigdheden gerangschikt. De chirurgen gaan hun handen wassen en het team trekt steriele kleding aan. De patiënt wordt afgedekt met steriele doeken, de benodigde apparatuur bijvoorbeeld een zuiger, elektrisch mes of camera – wordt aangesloten.

Dan pas kan de operatie beginnen. Persoonlijk vergelijk ik het met het spelen van een concert: de ingreep bestaat uit honderden handelingen. Als je alles zou moeten overleggen, zou de operatie uren langer duren. Je moet als team dus goed op elkaar ingespeeld zijn om alles soepel te laten verlopen. Iedereen kent zijn functie en taken. Het anesthesieteam houdt in de gaten of de patiënt voldoende in slaap blijft en geen pijn lijdt. Het perfusieteam zorgt dat het bloed dat normaal via het hart door het lichaam wordt gepompt, wordt omgeleid via de machine. In sommige gevallen wordt ook de lichaamstemperatuur omlaag gebracht. Dit moet allemaal goed gecoördineerd worden. Samen met de anesthesiologen houden de perfusionisten in de gaten of de patiënt stabiel blijft.

Iedereen heeft dus zijn eigen taken. De chirurg is altijd hoofdverantwoordelijk en houdt alle processen in de gaten. Als er iets gebeurt wat niet voorzien is, maakt het betreffende team de rest meteen attent hierop. De chirurg meldt bijvoorbeeld dat er een bloeding is, of de anesthesioloog zegt dat de bloeddruk te laag is. Vervolgens werken we samen om het probleem te verhelpen. Als de chirurg ergens zelf niet uitkomt, kan die eventueel overleggen met een andere chirurg buiten de OK. Maar meestal verloopt alles volgens plan en hebben we gelukkig ook veel plezier tijdens het werk. We praten en luisteren naar muziek: sommige collega’s hebben een aparte smaak, waar het hele team dan naar luistert.

Op het moment dat de operatie klaar is, volgen er weer enkele procedures. Voordat de wond gesloten wordt, telt het OK-assistentieteam bijvoorbeeld alle gazen, spuitjes en andere benodigdheden, zodat we zeker weten dat er niet iets is achtergebleven in het lichaam. Als de telling klopt en de wond is gesloten, doen we een sign-out. Dat is een lijst met taken die moeten worden afgevinkt: klopt de telling, heeft de operateur een verslag gemaakt, was de apparatuur in orde, verliep de communicatie goed, is de familie op de hoogte gebracht? Terwijl de OK-assistenten alles opruimen en de kamer gereed maken voor de volgende operatie, wordt de patiënt meestal door de chirurg en anesthesioloog naar Intensieve Zorg begeleid. Daar wordt een overdracht gedaan aan het team dat het overneemt. In het geval van complexe operaties is er soms ook nog een debriefing met het team, waarin we nagaan of er zaken zijn die we kunnen verbeteren.

Bij een operatie komen dus heel veel verschillende procedures, checklists en handelingen kijken, die allemaal volgens strikte regels verlopen. En dat is maar goed ook, want dit alles heeft het doel om fouten te voorkomen en de patiënt de beste zorg te leveren.”

Tekst: Marion van Es
Beeld: Léon Geraedts

Dit artikel verscheen eerder in het HPNLmagazine